Tablo tarafı, yalnızca estetik bir tercih değil, birebir vakitte mekânsal bütünlüğü ve fonksiyonelliği direkt etkileyen bir tasarım kararına dönüşebilir.
Mekânın geometrisi tablo istikametini nasıl tesirler?
Tablo tarafını seçerken en belirleyici faktörlerden biri duvarın boyutlarıdır. Uzun ve yatay bir duvar, görsel istikrar açısından yatay bir tabloyu daha kolay kabul eder. Yatay tablolar, bu tıp yüzeylerde alanın genişliğini vurgulayarak gözü yatay eksende yönlendirir. Buna rağmen dar ve yüksek duvarlarda dikey tablo tercih etmek daha doğrudur zira dikey tablolar, bulunduğu alanın tavan yüksekliğini görsel olarak artırabilir. Bu durum bilhassa alçak tavanlı ortamlarda yeri olduğundan daha yüksek algılatmak için şuurlu olarak kullanılır.
Mekânın mimari yapısı ve mevcut mobilya konumlanması da tablo tarafını tesirler. Örneğin, kanepe yahut konsol üzere uzun mobilyaların üzerine yerleştirilecek bir tablo için dikey form seçildiğinde, göz hizasından sapmalar meydana gelir ve bu da görsel uyumsuzluk yaratır. Bu tip yerleşimlerde yatay tablo, hem mobilya ile olan orantıyı korur hem de gözün tabloyu rahat takip etmesini sağlar.
Işık ve gölgenin tablo istikametine tesiri nedir?
“Tablo istikameti nasıl seçilir?” sorusuna cevap verirken ışık kaynağı ve gölge dağılımı göz gerisi edilmemelidir. Yatay ve dikey yüzeylerde ışığın davranışı farklıdır. Dikey istikametli tablolar, gün ışığını üstten alan yerlerde vakit zaman parlama sorunu yaşayabilir zira güneş ışığı üst kenarlardan yansıyarak yapıtın algılanmasını zorlaştırabilir. Yatay tablolar ise ekseriyetle daha geniş yüzeylere yayıldığından, ışıkla olan etkileşimleri daha homojendir ve ayrıntıların algılanmasını kolaylaştırır.
Yapay ışık kaynaklarının pozisyonlandırılması da tablo istikametini direkt tesirler. Örneğin, spot ışıklar kullanılarak aydınlatılan alanlarda, dikey tablolar daha denetimli bir ışık dağılımı sağlar. Lakin geniş açılı duvar lambalarıyla aydınlatılan ortamlarda yatay tabloların tüm yüzeyine eşit ışık yayılması daha mümkündür. Bu bağlamda, yalnızca ışık şiddeti değil, ışığın tarafı ve dağılım hali de taraf tercihinde hesaba katılmalıdır.
Göz hizası ve görsel yük nasıl değerlendirilmelidir?
“Tablo tarafı nasıl seçilir?” sorusunun karşılıklarından biri de göz hizası ve görsel yük bağlantısıyla açıklanabilir. İnsan gözünün doğal odaklanma düzeyi, ortalama bir yetişkin için yerden yaklaşık 145–155 cm yüksekliktedir. Bu referans nokta, bilhassa duvar tabloları modelleri ortasında seçim yaparken, tablonun tarafının ve yerleştirileceği yüksekliğin belirlenmesinde kullanılır.
Yatay tablolar, gözü soldan sağa gerçek yönlendirirken, görsel akışı kolaylaştırır ve sakin bir ritim yaratır. Dikey tablolar ise gözü üstten aşağıya yönlendirerek dikkat noktasını üst çeker. Bu durum, bilhassa hareketli ve yüksek güç barındıran yapıtlarda istenen bir tesir olabilir. Ancak bu yön seçimi, tablonun büyüklüğüyle de direkt bağlıdır. Örneğin, çok büyük bir dikey tablo, küçük bir odada baskılayıcı bir tesir yaratabilirken, geniş bir duvarda epeyce istikrarlı bir görünüm sunabilir.
Duvarın işlevi ve tablo istikameti alakası nedir?
Bir duvarın işlevi, üzerine yerleştirilecek tablonun tarafını direkt tesirler. “Tablo istikameti nasıl seçilir?” sorusuna yanıt verirken bu nokta birden fazla vakit gözden kaçar. Şayet tablo bir geçiş alanında, örneğin bir koridorda yer alacaksa, yerin doğal hareket tarafıyla uyumlu bir tablo seçmek gerekir. Yani yatay hareketin ağır olduğu yerlerde yatay tablolar daha bütünleyici olur. Dikey alanlarda ise dikey istikamet tercih edilmelidir.
Ayrıca, dinlenme alanları ile çalışma alanlarında da taraf tercihleri değişiklik gösterebilir. Oturma odasında yer alan bir tablo, gözle teması daima sağlayacağı için daha rahat algılanabilir bir istikamette yerleştirilmelidir. Ekseriyetle yatay tablolar bu gereksinimi karşılar. Öte yandan, çalışma odası üzere daha fazla dikkat ağırlaştırılması gereken alanlarda dikey tablolar, odaklanmayı artıran bir görsel hiyerarşi sunabilir.
Görsel anlatımın kompozisyonla ilişkisi
Her sanat yapıtı, kendi içinde bir kompozisyon yapısına sahiptir. Bu kompozisyon, tablonun istikametini direkt belirleyebilir. “Tablo istikameti nasıl seçilir?” sorusunun tahminen de en sanat odaklı karşılığı budur. Sanatkarın anlatmak istediği öykünün tarafı, tablonun yatay ya da dikey oluşunu mecburî kılabilir. Yatay tablolar, geniş sahneleri anlatmakta kullanılırken; dikey olanlar ise derinlik ve yükselme hissi yaratmakta kullanılır.
Dikey tablolar, portrelerde bilhassa tercih edilir zira insan figürü dikey bir yapıya sahiptir. Buna karşılık yatay tablolar görüntü çalışmalarında daha tesirlidir. Sanatkarın figürleri yerleştirme biçimi, perspektif kullanımı ve boşluk dağılımı da tablo tarafının ne olması gerektiğini belirler. Duvar tabloları modelleri ortasında seçim yaparken yalnızca boyut ve renk değil, tıpkı vakitte kompozisyonun istikameti de dikkate alınmalıdır.
Tablo tarafıyla yer psikolojisi ortasında nasıl bir bağ vardır?
“Tablo istikameti nasıl seçilir?” sorusu sadece fizikî parametrelere değil, birebir vakitte yerin kullanıcı üzerindeki ruhsal tesirlerine de cevap verir. Yatay tabloların yatıştırıcı ve dengeleyici bir tesiri olduğu bilinmektedir. Geniş yüzeylerde kullanıldığında inanç hissi yaratır. Dikey tablolar ise üste hakikat bir hareket hissi yarattığından, dinamizm ve tansiyon hissi oluşturabilir.
Bu ruhsal tesirler, kullanıcının yerde ne kadar müddet geçireceğini ve bu müddette nasıl hissetmesini istediğimizi belirlemede kıymetlidir. Yani bir yemek odasında sakinleştirici tesiri olan yatay tablolar daha uygunken, bir giriş alanında dikkat cazip ve enerjik dikey tablolar tercih edilebilir. Bu tercih, mekânsal kimliğin bütüncül bir modülüdür ve her vakit dekoratif değil, tıpkı vakitte fonksiyoneldir.